Reflectiemodel Korthagen

Aantekening van de auteur: als auteur zie ik hoe vaak studenten vastlopen bij het schrijven van reflectieverslagen: te vaag, te beschrijvend, weinig structuur en geen echte verdieping. In deze gids help ik je stap voor stap grip te krijgen op reflecteren met duidelijke uitleg, praktische voorbeelden en toepasbare tips, zodat jouw verslag eindelijk helder en overtuigend wordt.

Het reflectiemodel korthagen helpt je om eindelijk grip te krijgen op je leerproces, zodat je niet langer vastloopt bij het schrijven van reflectieverslagen of stages. In deze gids ontdek je stap voor stap hoe je reflectie eenvoudiger, duidelijker en vooral effectiever maakt, zonder dat je hoeft te denken aan scriptie uitbesteden.

Je leert onder andere:

• Wat het model precies inhoudt en hoe je het toepast
• De vijf stappen uitgelegd met praktische voorbeelden
• Veelgemaakte fouten die je makkelijk kunt voorkomen
• Tips om direct beter te reflecteren in je studiecontext

Het reflectiemodel van Korthagen is een gestructureerde methode waarmee je in vijf stappen terugblikt op een concrete ervaring. Het doel is dat je beter begrijpt wat er gebeurde, waarom je zo handelde en wat je hiervan kunt leren.

Het model wordt ook wel het spiraalmodel genoemd, omdat elke reflectie leidt tot een nieuwe ervaring waarmee de cyclus opnieuw start.

Voor studenten is dit model bijzonder handig, omdat het duidelijk houvast geeft bij het analyseren van stages, praktijkopdrachten en studiemomenten, zonder dat je verzandt in vage of oppervlakkige reflecties.

De aanpak van de Nederlandse onderwijskundige Fred Korthagen en Ellen Nuijten is populair omdat zij een duidelijke structuur bieden waarmee je eenvoudiger kunt reflecteren op je eigen handelen en gedrag tijdens stages, praktijkopdrachten en groepsprojecten. De methode maakt reflectie minder vaag en meer toepasbaar in situaties die je dagelijks tegenkomt.

Studenten kiezen er vooral voor omdat het helpt bij:

1. Beter begrijpen waarom je op een bepaalde manier reageerde in een praktijksituatie
2. Het concreet verbeteren van je professionele vaardigheden
3. Het schrijven van duidelijke, gestructureerde reflectieverslagen
4. Het vergroten van zelfinzicht tijdens leerprocessen
5. Het omzetten van ervaringen in praktische verbeterpunten

De vijf fasen vormen een helder en concreet stappenplan waarmee je leert gestructureerd terug te blikken op een ervaring en te begrijpen waarom je iets doet. Deze methode voor reflectie helpt je om je persoonlijke ontwikkeling te versterken en voorkomt dat je reflectie oppervlakkig blijft.

Het is een praktische aanpak voor iedereen die wil leren reflecteren in stages, projecten of werksituaties, zonder direct te denken aan scriptie laten schrijven.

In stap 1 beschrijf je wat er daadwerkelijk is gebeurd. Je focust op de situatie zoals die zich voordeed in de praktijk. Dit vormt het startpunt van het reflectieproces. Denk aan een gesprek, opdracht of handeling waarbij je eigen gedrag een belangrijke rol speelde. Deze fase vraagt nog geen oordeel, alleen een concrete en feitelijke beschrijving.

In deze fase ga je systematisch nadenken over de ervaring. Je kijkt terug op details, zoals je gevoelens, gedachten en reacties tijdens het moment. Dit is de essentie van leren van ervaringen, omdat je helder maakt wat er goed ging en wat minder goed verliep. Deze stap geeft inzicht in waarom je iets deed en vormt de basis voor verdere analyse.

In de derde fase onderzoek je wat er precies achter je gedrag ligt. Je kijkt dieper naar jouw kernkwaliteiten, overtuigingen en mogelijke belemmeringen. Deze bewustwording is cruciaal voor je professionele ontwikkeling en helpt je begrijpen hoe jouw persoonlijk functioneren invloed heeft op situaties. Het doel is om patronen te herkennen die je verder wilt ontwikkelen.

Nu je begrijpt wat er gebeurde en waarom, formuleer je nieuwe mogelijkheden voor toekomstig handelen. Je denkt na over alternatieven die beter aansluiten bij je doelen en rol, bijvoorbeeld in stage- of werksituaties. Deze fase stimuleert creatief en oplossingsgericht denken, zodat je in toekomstige situaties doelgerichter kunt reageren.

In de laatste stap ga je de gekozen alternatieven daadwerkelijk toepassen. Je probeert een nieuwe aanpak uit in een vergelijkbare situatie en observeert wat dit oplevert. Dit leidt tot een nieuw resultaat en reflectie, waarmee de cyclus opnieuw begint. Zo ontwikkel je stap voor stap je professionele handelen en versterk je jouw zelfreflectie.

Goede reflectie vraagt om duidelijke structuur en kleine, haalbare stappen die je meteen kunt toepassen tijdens je studie of stage. Of je nu werkt met de reflectiecyclus van Korthagen, het ui-model of de leercyclus van David Kolb, het belangrijkste is dat je leert om bewust stil te staan bij je ervaringen en ze te gebruiken om jezelf te ontwikkelen. Hieronder vind je praktische tips die het proces van reflectie direct makkelijker maken.

Handige tips voor betere reflectie:

Verschillende onderwijskundige onderzoeken laten zien dat de aanpak van Korthagen daadwerkelijk zorgt voor diepere en duurzamere ontwikkeling bij studenten, leraren en andere professionals. Het gaat daarbij niet alleen om beter kunnen terugblikken, maar vooral om meer zelfinzicht, sterker handelen en bewuster leren.

Belangrijkste bevindingen:

• In vijf onafhankelijke onderzoeken bleek dat kernreflectie leidt tot transformatieve leerprocessen waarin studenten niet alleen hun gedrag veranderen, maar ook hun manier van denken en kijken naar zichzelf.
• Een traject met lerarenteams van zes basisscholen liet zien dat professionals meer zelfvertrouwen ontwikkelden, beter konden coachen en zich autonomer voelden in hun werk.
• Een langdurige studie met zes beginnende leraren over een periode van vier jaar liet zien dat kernreflectie helpt om kernkwaliteiten beter te benutten, wat zich vertaalt naar sterker en consistenter lesgedrag.
• Een driejarig onderzoek met teacher educators toonde aan dat reflecteren op een diepere laag hun professionele identiteit versterkte en de kwaliteit van begeleiding aan studenten merkbaar verbeterde.
• Leraren gaven daarnaast aan dat de methode ook een positief effect heeft op leerlingen: verbeterde werkhouding, duidelijkere communicatie en een actievere leerattitude.

Waarom dit onderzoek relevant is voor studenten:

De resultaten laten zien dat gestructureerde en verdiepende reflectie niet alleen helpt bij het schrijven van een verslag, maar bijdraagt aan echte persoonlijke groei. Het vergroot je zelfinzicht, versterkt je professionele vaardigheden en helpt je om bewuster keuzes te maken in nieuwe situaties.

Bron: https://korthagen.nl/en/wp-content/uploads/2018/07/Promoting-core-reflection.pdf

Kernreflectie richt zich op de diepere lagen van je ontwikkeling. Waar gewone reflectie vooral kijkt naar gedrag, onderzoekt kernreflectie wat er in jou speelt tijdens een situatie. Volgens Korthagen draait het om het herkennen van kwaliteiten, belemmeringen en innerlijke motivatie, zodat je kunt leren van binnenuit en bewuster kunt handelen in nieuwe situaties.

Deze aanpak sluit aan bij inzichten uit fase 3, waarin bewustwording centraal staat, en helpt studenten om eerlijker en dieper te kijken naar hun eigen functioneren. Kernreflectie wordt veel gebruikt tijdens stages, groepsopdrachten en reflectieverslag schrijven, omdat het beter laat zien wat je drijft en wat je nog tegenhoudt.

Goed reflecteren begint met aandacht voor zowel feiten als gevoelens. Gebruik hierbij eenvoudige stappen uit bekende reflectiemodellen, zodat je reflectie logisch en helder blijft. Studenten vinden het vaak helpend om tijdens het proces van reflectie een paar gerichte vragen te gebruiken, zoals:

• Wat wilde ik bereiken?
• Wat voelde ik op dat moment?
• Wat maakte deze situatie lastig of juist waardevol?

Sluit af door te verwoorden hoe je dit inzicht kunt gebruiken om te verbeteren in toekomstige situaties. Hierdoor koppel je ervaring direct aan groei, wat je professionele en persoonlijke ontwikkeling versnelt.

Stel dat je tijdens je stage een lastig gesprek had met een patiënt, cliënt of leerling. Je merkte dat je zenuwachtig werd en kortaf reageerde. Tijdens de terugblik breng je gevoelens, gedachten en gedrag in kaart en ontdek je dat je vooral bang was om fouten te maken.

Met behulp van deze aanpak onderzoek je vervolgens welke kwaliteiten je wél hebt ingezet, welke overtuigingen je belemmerden en hoe je dit de volgende keer anders kunt aanpakken. Zo ontstaat een concreet en eerlijk reflectieverslag dat veel verder gaat dan een simpele beschrijving van wat er gebeurde.

Bronnen vermelden bij je reflectie is belangrijk, omdat je laat zien waar je theorie vandaan komt en hoe je deze toepast op je eigen ervaring. Veel opleidingen verwachten dat studenten niet alleen persoonlijk terugblikken, maar hun systematische reflectie ook koppelen aan literatuur uit de opleiding.

Waarom bronnen vermelden helpt:

1. Toont aan dat je werkt met erkende theorie uit je studie.
2. Maakt duidelijk welke auteurs jouw visie op reflectie beïnvloeden.
3. Versterkt de kwaliteit van je verslag en voorkomt plagiaat.
4. Ondersteunt je groei richting professioneel en beroepsmatig functioneren.

Praktische tips voor bronvermelding:

1. Volg altijd de richtlijnen van jouw opleiding, bijvoorbeeld APA.
2. Verwijs in de tekst kort naar de auteur, bijvoorbeeld bij ideeën over hoe docenten leren reflecteren.
3. Noteer de volledige titel en uitgave in de literatuurlijst, bijvoorbeeld uit de reeks cahiers voor didactiek of een werkboek voor opleiders, nascholers en stagebegeleiders.
4. Controleer aan het einde van je reflectieverslag of elke gebruikte theorie ook echt in de bronnenlijst staat.

Zo laat je zien dat jouw reflectie goed onderbouwd is en serieus genomen mag worden.

Veel studenten vinden reflecteren lastig, niet omdat ze weinig te vertellen hebben, maar omdat ze onbewust steeds in dezelfde valkuilen stappen. Door deze veelgemaakte fouten te herkennen, kun je sneller groeien en reflecties schrijven die écht iets opleveren voor je studie, stage en professionele ontwikkeling.

Hieronder vind je de meest voorkomende fouten, inclusief tips om ze te vermijden.

Loop je vast bij het schrijven van je reflectieverslag of wil je zeker weten dat jouw analyse helder en overtuigend is? Onze professionele ghostwriters staan klaar om je te helpen met schrijven, verbeteren en controleren van reflectieverslagen en andere academische opdrachten. Dankzij hun uitgebreide ervaring en talloze positieve reviews weet je zeker dat je begeleiding krijgt van echte experts. Neem gerust contact met ons op wanneer je vragen hebt of ondersteuning nodig hebt.